Meer over het zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel heeft dus de belangrijke taak om jou te laten overleven, om jou in veiligheid te brengen waar mogelijk en om je zo min mogelijk te laten lijden als er echt geen andere uitweg meer is. De reactie die in gang wordt gezet hangt af van het volgende:
- Is de kust veilig? Dan kan het ventrale (parasympathische) systeem functioneren, voelen we ons ontspannen, zijn we in contact met onze omgeving en ervaren we bewust of onbewust (een gevoel van) verbinding.
- Is het niet veilig? Dan schakelt het autonome zenuwstelsel over op mobilisatie (vechten/ vluchten), krijgen we last van tunnelvisie en raken we uit verbinding. Het sympathische deel heeft het overgenomen
- Meent ons zenuwstelsel dat er levensgevaar dreigt? Dan pakt het parasympathische dorsale deel de regie en schakelt het systeem over op immobilisatie (bevriezen/ verlammen); we haken af, we raken volledig uit contact.
We kunnen deze reacties goed terugzien bij dieren in het wild, zoals een kudde impala’s die aangevallen wordt door leeuwen of hyena’s.
Hiërarchie
Eén van de pijlers van de polyvagaaltheorie is de reactievolgorde van het autonome zenuwstelsel. De drie hierboven beschreven systemen werken als een hiërarchische ladder. Werkt het bovenste systeem niet? dan zak je een trede omlaag. Heeft ook dat systeem onvoldoende effect, dan zak je er nog een omlaag.
Maar ook omgekeerd geldt: is er weer enige mate van veiligheid? Dan kun je één traptrede omhoog. Je kunt in geen geval een van de treden overslaan.
Neuroceptie
Een ander interessant gegeven uit de polyvagaaltheorie, is neuroceptie: het scannen door het zenuwstelsel van de omgeving. Dit gebeurt zonder dat het bewuste brein daarbij betrokken is.
Automatisch bestempelen we bepaalde situaties als ‘veilig’: een bekende omgeving, bepaalde gezichtsuitdrukkingen, een oogopslag, stemgebruik, houding van anderen etcetera. Het kunnen herkennen van veiligheid leren we al op zeer jonge leeftijd en wordt een ‘blueprint’ voor de rest van ons leven. Hoe we worden opgevoed en hoe onze jeugd verloopt is hierbij van grote invloed.
We zijn sociale wezens en daarom spelen signalen van anderen een aanzienlijke rol bij deze neuroceptie: als iemand schrikt of wegvlucht, staan we onmiddellijk zelf op scherp, zonder daarbij na te denken. We hebben dit vaak zelf niet eens door. Zo reageren we continu, onbewust, op (tevens onbewuste) signalen van andere mensen.
Het wordt pas ingewikkeld als een ontregeld zenuwstelsel in een veilige omgeving de situatie toch op één of andere manier als onveilig inschat en ons lichaam in een sympathische of dorsale staat brengt. Dat is wat we bijvoorbeeld zien wanneer er sprake is van trauma.
Co-regulatie
Hoewel we ons er vrijwel niet van bewust zijn, heeft ons zenuwstelsel dus een nauwe verbondenheid met dat van anderen in onze omgeving en met hoe anderen zich gedragen. Het systeem van spiegelneuronen, waarmee we de ander kunnen aanvoelen, draagt daaraan bij. Deze wederzijdse verbinding helpt om afstemming tussen twee of meer personen te krijgen.
Het proces waarbij twee of meer mensen zich eigenlijk continu op elkaar afstemmen, noemen we co-regulatie. Emoties en gedragingen krijgen vorm en worden bijgestuurd in onderling contact. Co-regulatie betekent ook dat afstemming met iemand die zich in de ventrale staat bevindt, de ander (onbewust) zo beïnvloedt dat er ontspanning kan groeien. Deze co-regulatie speelt ook een grote rol bij het opgroeien en het ervaren van veiligheid als (zeer jong) kind. De co-regulatie vindt grotendeels onbewust plaats maar kan ook bewust ingezet worden.
In het coachtraject werken we aan jouw veerkracht, vitaliteit en balans door stil te staan bij jouw zenuwstelsel. Je ontwikkelt meer lichaamsbewustzijn en je krijgt tools waarmee je leert om je spanning zelf beter te reguleren. Hierbij maken we gebruik van verschillende hulpbronnen, waaronder de paarden, de natuur en je ademhaling. Doordat je steeds gemakkelijker herkent waar je op de polyvagale ladder staat wordt het makkelijker om tijdig bij te sturen en op tijd rust te pakken of een stapje terug te doen.
